Woningmarkt & WOII

De foute handel in Joodse woningen

Notarissen en vastgoedhandelaren hebben in de Tweede Wereldoorlog op grote schaal misbruik gemaakt van Joods leed. Joodse woningeigenaren werden gedwongen hun woningen te verkopen voor een fractie van de waarde. Dat leidde tot een bloeiende handel in voormalig Joods vastgoed. Vooral omdat de oorspronkelijke eigenaar onzichtbaar werd gemaakt. Aan de hand van deze gruwelijke misstanden benadrukt onze makelaar Maurits van Leeuwen het belang van transparantie in de Amsterdamse woningmarkt van vandaag.

Onteigening Joodse panden

Tijdens de Tweede Wereldoorlog woonden er zo’n 62.000 Joodse mensen op circa 22.000 adressen. Vanaf 11 augustus 1941 vaardigde de Duitse bezetter een verordening uit die Joden verplichtte hun vastgoedbezit aan te melden bij de Niederländische Grundstückswaltung (NGV). De Grundstücksverwaltung kreeg het ‘beheer’ over dat vastgoed, met als voornaamste doel onteigening en verkoop van de panden.

ABC’tjes

Maurits: “Iedereen is wel bekend met het vastgoed gerelateerde “ABC’tje. Dit is het goedkoop opkopen van huizen om deze nog dezelfde dag voor meer geld door te verkopen. Of het nu om belastingontduiking, witwassen of oplichting gaat, vastgoed is altijd een harde business geweest. Zo ook tijdens de Tweede Wereldoorlog. Momenteel worden dat soort ABC’tjes door de overheid en de komst van online registers een stuk moeilijker gemaakt. Ook wij bij De Makelaars van Amsterdam proberen zo transparant mogelijk te werken. Dit doen wij door te werken met ons online klantendossier Mijn Dossier. Hierin kunnen verkopers online alle bezichtigingsaanvragen en biedingen zien. Zo is een verkoper altijd op de hoogte van alle biedingen en weet hij ook dat er geen onderhandse dealtjes worden gemaakt.”

Vastgoedroof

“Vanaf 1 april 1941 werd het Joodse notarissen verboden hun werk voort te zetten, wat natuurlijk werd overgenomen door hun niet-Joodse collega’s die geen enkele vorm van tegensputteren vertoonden. Deze niet-Joodse collega’s werkten actief mee aan de roof van voornamelijk Joods vastgoed. Zij gingen daarbij zeer geraffineerd te werken want ze wisten dondersgoed dat het om roof ging. Er werd namelijk veel te weinig betaald voor dit vastgoed.”

Joodse eigenaar onzichtbaar

“Het proces van de verkoop was verdeeld in twee stappen. Allereerst moest de Joodse eigenaar gedwongen afstand doen van zijn vastgoed. De notaris bepaalde hierbij de waarde of liet een bevriende taxateur dat doen, om vervolgens het vastgoed op naam te schrijven van een ‘vriend’ of ook wel stroman. De voormalige Joodse eigenaren kregen een fractie van de waarde van het vastgoed. Vaak nog op de dezelfde dag verkocht de notaris het bezit door aan een particulier die niet meer kon zien dat het bezit afkomstig was van Joden.”

Eindopbrengst naar Duitsers

“Voor beide transacties ving de notaris courtage maar het meeste verdiende hij aan de stroman die afgescheept werd met een fooi. Het grote geld zat ‘m in de meerwaarde waarvoor het vastgoed was doorverkocht en verdween in de zakken van de notarissen en makelaars die hieraan meewerkten. De eindopbrengst, die dus was afgeroomd, moest aan de Duitsers worden overgemaakt, hetgeen de notarissen uiteraard deden om deze constructie niet in gevaar te brengen.”

Slapend rijk

“Veel makelaars werden in die tijd slapend rijk van de handel in Joods onroerend goed. De bekende vastgoedcrimineel Willem Endstra had bijvoorbeeld zijn fortuin te danken aan de handel en wandel van zijn opa en vader in de oorlog. Minne Endstra bouwde bunkers en schilderde grote delen van Schiphol groen in opdracht van de Duitsers. Met het geld dat hij daarmee verdiende kocht de opa van Willem Endstra panden van de Joden op. Sommige Joodse eigenaren waren al vergast en de families kocht hij af met een fooi. Na de Oorlog kwamen Opa Minne en zijn zoon Arnold Endstra met de schrik vrij. Minne werd weliswaar veroordeeld, maar hoefde de boete niet te betalen omdat hij een negatief vermogen zou hebben.”

Doorverkocht of verhuurd

“Grote handelaren in geroofd Joods onroerend goed kregen na de oorlog kleine celstraffen terwijl kleine makelaars de dans ontsprongen. Veel van deze panden werden snel weer doorverkocht aan niet Joodse mensen. Maar vaak werden de panden ook verhuurd aan nazi’s die daar vijf jaar lang grof geld voor betaalden. Willem Endstra is een van de makelaars die zijn naoorlogse imperium kon bouwen op geld dat zijn voorouders op foute wijze hadden verkregen.”

Zwijgen over compensatie

“Waarom? Vraag jij je af. Waarom werden de notarissen en makelaars niet harder aangepakt? De Amsterdamse Bank, ambtenaren en de Gemeente Amsterdam waren vaste klant bij hen. Veel van deze panden werden later gesloopt om bredere straten aan te leggen zoals de Utrechtse- en Jodenbreestraat. Een deel van de UVA aan de Oudezijds Achterburgwal is nog altijd gevestigd in voormalige Joodse panden. De familie van de oorspronkelijke eigenaren hebben niet lang na de oorlog een bedrag ter compensatie gekregen. Zij moesten eeuwig zwijgen over de hoogte ervan, dat was door de gemeente gesteld als voorwaarde.”

Procederen om eigen bezit 

“Bestolen families kregen na de bevrijding zelden hun bezit terug, zij moesten zelf procederen en liepen tegen een muur van onbegrip op bij justitie. De Nederlandse rechtspraak had weinig op met de Joden en vertoonde een grote mate van willekeur. In Frankrijk was dat precies andersom, Joodse families kregen hun bezit terug, 'nieuwe' eigenaren moesten maar bewijzen dat de verkoop ongedwongen en tegen een redelijk bedrag had plaatsgevonden.

Zorg goed voor je klanten, dan doen zij dat voor jou

“Tegenwoordig zijn bijna alle makelaars aangesloten bij een brancheorganisatie die toezicht houdt op verdachte transacties. Ook wij van De Makelaars van Amsterdam, zijn aangesloten bij VBO. 

Eerlijkheid duurt het langst, is dan ook één van onze filosofieën. Deze eerlijkheid bereik je alleen maar door transparant te zijn. Dit doen wij met ons online klantendossier, waar onze klanten altijd alles kunnen inzien. 
Wij geloven er namelijk heilig in dat als je goed bent voor je klanten en ze met respect en eerlijkheid behandeld, dat ze dat dan ook voor jou doen.”

Transparantie voorop

"Met de komst van het Kadaster en tools zoals online klantendossiers is de aankoop en verkoop van woningen voor iedereen veel inzichtelijker geworden. Zo is het voor potentiële kopers in te zien van wie de woning is en is geweest. Ook is er veel meer voor kopers online in te zien en zorgen wij van De Makelaars van Amsterdam dat alle beschikbare stukken voor iedereen inzichtelijk zijn via ons online klantdossier.”

Lees ook:
Mijn Dossier, uw online klantdossier
Uw huis verkopen in Amsterdam
Een huis kopen in Amsterdam
Alle blogs van onze makelaars